Wenen, een persoonlijk verhaal

Mijn hart veroverd

Aan het einde van de oorlog werkte Hilde als verpleegster in een ziekenhuis in Wenen. Daar verzorgde ze een Nederlandse soldaat, en in gesprek met hem vertelde ze dat ze ooit in Nederland had gewoond. Toeval of niet – deze soldaat bleek de buurjongen van mijn oma te zijn. Zo werd het contact tussen de families na de oorlog bij toeval hersteld.

Of we elkaar nog ooit gevonden zouden hebben na de oorlog? Niemand die het kan zeggen. We hadden in die tijd natuurlijk niet de sociale media kanalen. Mijn oma onderhield daarna weer contact met Hilde, en ook mijn moeder begon met haar te corresponderen. De families zijn elkaar altijd blijven opzoeken.

Toen ik acht jaar oud was, reisde ik voor het eerst naar Wenen. Ik kende Hilde tot dan toe alleen van foto’s en de kerstpakketjes die ze elk jaar stuurde. Onder iedere brief schreef ze trouw: “Ihre dankbare Hilde.”

Hilde, of liever gezegd voor mij Tante Hilde, heeft mij heel Wenen te voet laten zien. In die tijd werd net de eerste metrolijn aangelegd en daar was ze het niet zo mee eens – al die moderne dingen vond ze maar niets. Maar ook een aloude tram mochten we ook niet gebruiken, ik moest Wenen goed leren kennen en dat kon volgens haar alleen maar te voet.

Vanaf mijn eerste bezoek had Wenen mijn hart veroverd. We wandelden langs alle bekende plekken en ook naar paleis Belvedere. Juist daar gebeurde iets wat ik nooit ben vergeten: onder de poort van paleis Belvedere werd ik gestoken door een wesp. Het was pijnlijk, en iedere keer als ik sindsdien weer onder die poort doorloop, voel ik het als het ware opnieuw. Een klein, onverwacht moment dat voor altijd aan mijn herinneringen aan Wenen is verbonden.

Een echt Weens sfeertje

Hilde is nooit getrouwd. Ze voedde haar nichtje op, en samen woonden ze in een typisch Weense Bassena-woning: een kamer met twee bedden haaks op elkaar, een tafel in het midden, een kleine keuken met zitbad en gedeeld toilet op de gang. Aan een spijker naast de deur hing een ouderwetse krulsleutel en een rolletje wc-papier. Op de WC zelf hingen stroken oude krantenpapier, zorgvuldig gescheurd door een van de bewoners. Dat kon je ook als papier gebruiken

Het fonteintje op de gang, de Bassena, gaf deze woonvorm haar naam. In het begin was er alleen koud water beschikbaar; pas in de jaren ’60 kreeg elke woning een eigen waterleiding.

De sfeer in dat huis – die geur van ouderwets Wenen, het samenzijn, het kleine geluk – is me altijd bijgebleven. Hilde gaf me in de loop der jaren talloze boeken over Wenen, over de Habsburgers, en knipsels uit kranten. Alles wat met de stad te maken had, stuurde ze me toe.

Een brief naar Schönbrunn

Tijdens een van onze reizen bezochten we – zoals altijd – paleis Schönbrunn. Maar ik wilde meer zien dan alleen de bekende pronkkamers. Nieuwsgierig als ik was, schreef ik een brief naar het paleis met de vraag of ik ook eens achter de schermen mocht kijken.

Tot mijn verbazing kreeg ik een persoonlijke uitnodiging. Ik kreeg een privérondleiding door ruimtes die normaal niet toegankelijk zijn voor bezoekers. Dat bleek later van grote waarde.

Van bezoeker naar reisleidster

In 1992 werd mijn band met Wenen nóg sterker: ik ging als reisleidster voor SRC Cultuurvakanties in Wenen werken. Vrijwel wekelijks reisde ik af naar de stad, en begeleidde ook combinatiereizen met Praag en Boedapest.

Tijdens een bezoek aan Schönbrunn herkende de man die mij jaren eerder had rondgeleid mij direct. Inmiddels was hij hoofd van de pronkkamers & gidsen. Dankzij die ontmoeting mocht ik als Nederlandstalige reisleidster mijn eigen groepen rondleiden. Voorwaarde was wel dat ik een interne opleiding volgde, speciaal ontwikkeld voor stadsgidsen en personeel. De stof voelde als thuiskomen.

Ik kreeg zelfs een officiële accreditatie om door het paleis te mogen gidsen – iets wat maar weinigen is gegund. Soms werd ik aangesproken door andere stadsgidsen die dachten dat ik ‘illegaal’ rondleidde, maar zodra ik mijn pasje liet zien, verstomde de discussie.

Iedere keer dat ik bij Schönbrunn aankwam, voelde het alsof ik op audiëntie ging. Het was een eer om bezoekers de verhalen en anekdotes van het paleis te mogen vertellen.

Een stad voor alle leeftijden

Wenen is altijd onderdeel van mijn leven gebleven – en inmiddels ook van dat van mijn kinderen. Sinds hun geboorte gaan we ieder jaar. Mijn moeder zei ooit: “Zolang ik leef wil ik elk jaar met mijn kleinkinderen naar Wenen.” In 2010 stonden we voor het laatst samen op de trappen van Schönbrunn. Een moment dat ik koester.

Toen mijn kinderen klein waren, gingen we vaak naar het kindermuseum in Schönbrunn. Daar konden ze zich verkleden als Sissi of Franz Joseph. Nu zijn de inmiddels volwassen, maar we brengen nog steeds een bezoekje aan het kindermuseum als we in de stad zijn. Wenen is echt een stad voor alle leeftijden.

Een bijzonder beeld

In 2012 bezochten we het Westbahnhof om een Nederlandse krant te kopen – mijn vaste kiosk op de Kärntnerstraße was verdwenen. Mijn vader was erbij. Toen we het station uitliepen, stonden we plots oog in oog met een bronzen beeldje van een jongetje op een hutkoffer.

Ik stond aan de grond genageld – het beeld leek sprekend op onze zoon Thomas. We zetten hem naast het beeld, en mensen van allerlei nationaliteiten bleven staan kijken. Sommigen maakten foto’s, anderen raakten ontroerd. Het leidde tot bijzondere gesprekken.

Het beeld herdenkt de Kindertransporten van de jaren ’30, waarbij Joodse kinderen uit Wenen via Nederland naar Engeland werden geëvacueerd. Velen van hen ontsnapten zo aan de concentratiekampen. In Londen, op Liverpool Street Station, staat een soortgelijk beeld.

Het verhaal gaat verder

In 1999 leerde ik mijn man kennen – hoe kan het ook anders – tijdens een reis naar Wenen. Hij was de chauffeur, ik de reisleidster.

En het verhaal stopt niet. Onze dochter Iris studeerde Kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en inmiddels volgt ze de studie docent geschiedenis.

Haar grootste inspiratiebron? Wenen. Ze reist minimaal twee keer per jaar af, deels voor haar studie, maar vooral om te fotograferen, te dwalen door de stad en nieuwe plekken te ontdekken.

We hebben het plan om nog ooit samen een Wenen reis te gaan organiseren. Vier generaties.

Eén stad. Een levenslange liefde voor Wenen.